Çrregullimi i hiperaktivitetit të deficitit të vëmendjes (ADHD) është një gjendje e shëndetit mendor që mund të shkaktojë nivele të pazakonta të hiperaktivitetit dhe sjelljeve impulsive. Njerëzit me ADHD gjithashtu mund të kenë vështirësi të përqendrojnë vëmendjen e tyre në një detyrë të vetme ose të qëndrojnë ulur për periudha të gjata kohore. Shumë njerëz përjetojnë mungesë vëmendjeje dhe ndryshime në nivelet e energjisë. Për një person me ADHD, kjo ndodh më shpesh se për njerëzit që nuk e kanë këtë çrregullim. ADHD mund të ndikojë te studimet, puna apo në jetën e përditshme. Si të rriturit ashtu edhe fëmijët mund të kenë ADHD. Në këtë artikull ju do te mësoni rreth llojeve dhe simptomave të ADHD si tek fëmijët ashtu edhe tek të rriturit.
Simptomat e ADHD
Një gamë e gjerë sjelljesh janë të lidhura me ADHD. Disa nga më të zakonshmet përfshijnë:
- probleme me fokusimin ose përqendrimin në detyra
- harresë për kryerjen e detyrave
- shpërqendrim
- vështirësi për të qëndruar ulur në një vend
- ndërprerja e njerëzve ndërsa ata janë duke folur
Shenjat dhe simptomat mund të jenë specifike për aspekte të ndryshme të ADHD, të tilla si hiperaktiviteti, impulsiviteti ose vështirësia për t’u përqëndruar.
Një person që po përjeton hiperaktivitet dhe impulsivitet:
- Mund ta ketë të vështirë të qëndrojnë ulur ose të qëndrojnë ulur, për shembull, në klasë
- Mund të ketë probleme të luajë ose të kryejë detyrat në heshtje
- Mund të flasë tepër
- Mund të ketë të vështirësi të presë radhën e tij
- Mund të ndërpresë të tjerët kur ata janë duke folur, duke luajtur ose duke kryer një detyrë
Dikush që ka vështirësi të përqendrohet mund të:
- Mund të bëjë gabime të shpeshta ose të humbasë detaje kur studion ose punon
- Mund ta ketë të vështirë të fokusohet kur dëgjon, lexon ose bisedon me dikë
- Mund të ketë vështirësi në organizimin e detyrave të përditshme
- Mund të humbasë sende shpesh
- Mund të shpërqendrohet lehtësisht nga gjërat e vogla që ndodhin përreth
Nëse ju ose fëmija juaj keni ADHD, mund të përjetoni disa ose të gjitha këto simptoma. Simptomat që keni do të varen nga lloji i ADHD.
Llojet e ADHD
ADHD klasifikohet në tre kategori ose lloje. Këto lloje janë: kryesisht të pavëmendshëm, kryesisht hiperaktivë-impulsivë dhe një kombinim i të dyjave.
Kryesisht të pavëmendshëm
Njerëzit me këtë lloj ADHD kanë vështirësi ekstreme për t’u fokusuar, për të përfunduar detyrat e tyre dhe për të ndjekur udhëzimet.
Ekspertët gjithashtu mendojnë se shumë fëmijë me këtë lloj të ADHD mund të mos marrin diagnozën e duhur sepse nuk janë të prirur të bëjnë zhurmë gjatë orëve të mësimit në shkollë. Ky lloj është më i zakonshëm tek vajzat me ADHD.
Kryesisht hiperaktiv-impulsiv
Njerëzit me këtë lloj të ADHD kryesisht shfaqin një sjellje hiperaktive dhe impulsive, e cila mund të përfshijë:
- Nervozizëm
- Ndërprerja e njerëzve ndërsa ata janë duke folur
- Vështirësi për të pritur në radhë
Megjithëse mungesa e përqëndrimit është më pak shqetësuese në këtë rast, njerëzit me këtë lloj të ADHD mund ta kenë ende të vështirë të përqendrohen tëk detyrat e tyre.
Tipi i kombinuar
Ky është lloji më i zakonshëm i ADHD. Njerëzit me këtë lloj të ADHD shfaqin simptomat e të dy llojeve të përmendura më sipër, duke përfshirë paaftësinë për t’u përqëndruar, prirjen drejt impulsivitetit dhe nivele mbi mesataren të aktivitetit dhe energjisë.
Lloji i ADHD-së që keni ju ose fëmija juaj do të përcaktojë mënyrat e trajtimit. Lloji që keni mund të ndryshojë me kalimin e kohës, që do të thotë se trajtimi juaj mund të ndryshojë gjithashtu. Mësoni më shumë rreth tre llojeve të ADHD.
Cilat janë shkaqet e ADHD?
Pavarësisht se sa e zakonshme është ADHD, mjekët dhe studiuesit ende nuk janë të sigurt se çfarë e shkakton këtë çrregullim. Besohet se ajo ka origjinë neurologjike. Gjenetika gjithashtu mund të luajë një rol në zhvillimin e ADHD.
Mendohet se reduktimi i dopaminës është një faktor ë ndikon në shfaqjen e ADHD. Dopamina është një kimikat në tru që ndihmon në lëvizjen e sinjaleve nga një nerv në tjetrin. Ajo luan një rol thelbësor në nxitjen e reagimeve emocionale.
Studime të tjera sugjerojnë idenë se përgjegjës për ADHD është një ndryshim strukturor në tru. Zbulimet tregojnë se njerëzit me ADHD kanë më pak vëllim të lëndës gri në tru. Lënda gri përfshin zonat e trurit që ndihmojnë me:
- Të folurit
- Vetëkontrollin
- Vendimmarrjen
- Kontrollin e muskujve
Megjithatë, studiuesit janë ende duke studiuar shkaqet e mundshme të ADHD, siç është për shembull pirja e duhanit gjatë shtatzënisë.
Diagnoza dhe testimi i ADHD
Nuk ka asnjë test të vetëm që mund të tregojë nëse ju ose fëmija juaj keni ADHD. Shumë mjekë besojnë se një diagnozë për ADHD nuk mund të bëhet bazuar vetëm në një test. Për të dhënë një diagnozë, një mjek do të vlerësojë çdo simptomë që ju ose fëmija juaj keni pasur gjatë 6 muajve të mëparshëm.
Mjeku juaj ka të ngjarë të mbledhë informacion nga mësuesit ose anëtarët tuaj të familjes dhe mund të përdorë lista kontrolli dhe shkallë vlerësimi për të shqyrtuar simptomat. Ata gjithashtu do të bëjnë një ekzaminim fizik për të kontrolluar për probleme të tjera shëndetësore. Nëse dyshoni se ju ose fëmija juaj keni ADHD, bisedoni me një mjek për marrjen e një diagnoze. Për fëmijën tuaj, mund të flisni edhe me psikologun e shkollës.
Nëse mjeku juan dyshon se ju keni ADHD, ai mund t’ju referojë ju ose fëmijën tuaj te një specialist i ADHD. Në varësi të diagnozës, ai gjithashtu mund t’ju sugjerojë të caktoni një takim me një psikiatër ose neurolog.
Trajtimi për ADHD
Trajtimi për ADHD zakonisht përfshin terapi të sjelljes, ilaçe ose një kombinim të të dyjave.
Një nga llojet e terapisë për ADHD është psikoterapia. Gjatë seancave të psikoterapisë ju ose fëmija juaj do të diskutoni mbi mënyrën se si ADHD ndikon në jetën tuaj për të identifikuar metoda që do t’ju ndihmuar ta menaxhoni atë.
Një lloj tjetër terapie është terapia e sjelljes. Kjo terapi mund t’ju ndihmojë ju ose fëmijën tuaj të mësoni se si të monitoroni dhe menaxhoni sjelljet e shkaktuara nga ADHD.
Medikamentet gjithashtu mund të jenë shumë të dobishme për trajtimin e ADHD. Medikamentet për ADHD janë krijuar për të ndikuar në kimikatet e trurit në një mënyrë që ju ndihmon të kontrolloni më mirë impulset dhe veprimet tuaja.
Ndryshime në stilin tuaj të jetesës mund t’ju ndihmojnë ju ose fëmijën tuaj të menaxhoni simptomat e ADHD. Disa nga këshillat që rekomandohen janë:
- Konsumimi i një diete të ekuilibruar dhe ushqyese
- Të paktën 60 minuta aktivitet fizik në ditë
- Gjumë i rregullt dhe i bollshëm
- Kufizimi i qëndrimit para ekranit, telefonit, kompjuterit dhe televizorit
Nëse mendoni se ju ose fëmija juaj keni ADHD, hapi i parë që duhet të ndiqni është të flisni me një mjek. Ai mund të ndihmojnë në përcaktimin e shkallës së efekteve të ADHD në jetën tuaj. Mjeku juaj mund t’ju krijojë një plan trajtimi për t’ju ndihmuar të menaxhoni simptomat tuaja dhe të jetoni një jetë të shëndetshme.