Gjaku komplet
Hemograma nje ekzaminim mjekesor e cila na informon per gjendjen e pergjithshme shendetsore;
-Sherben si depistues per nje game te gjere semundjesh.
-Ndihmon ne diagnostikimin e semundjeve te ndryshme si anemia ; infeksionet; inflamacionet; crregullimet e gjakrrjedhjes; kancerit.
-Monitoron trajtimin medikamentoz pas diagnostifikimit te semundjes.
-Monitoron trajtimet mjekesore si kemioterapia dhe radioterapia te cilat ndikojne tek palca e kockave ne prodhimin e qelizave.
Hemograma vlereson tre tipet e qelizave qarkulluese te gjakut:
Seria e kuqe
Eritrocitet ( rruazat e kuqe te gjakut ). Kane forme disku te dyluget . Forma bikonkave u siguron eritrociteve nje siperfaqe rreth 20-30% me te madhe se forma sferike. Jane zbuluar per here te pare ne gjakun e bretkoces nga Malpigi ndersa ne gjakun e njeriut nga Levenhuku ne vitin 1673. Eritrocitet zhvillohen ne palcen e kockave dhe jane trupeza te vogla qe i japin ngjyren gjakut. Kane diameter 6-8 µm , trashesi ne anet 2.5 µm dhe trashesi ne qender 1µm. siperfaqja e nje eritrociti eshte 140 µm2 dhe vellimi 90µm3. Siperfaqja e pergjithshme e eritrociteve ne nje te rritur normal me nje sasi gjaku afersisht 6 litra eshte rreth 2000 here me e madhe se siperfaqja e trupit te tij.
Ne gjakun periferik te meshkujve gjenden 4.5-5.5 milion eritrocite per mm3, ndersa ne te femrat 4-4.5 milion per mm3. Ne javen e pare te i porsalinduri, numri i tyre eshte 6-7 milion per mm3. Pas moshes 60 vjecare, si pasoje e perqendrimit te gjakut numri i eritrociteve rritet deri ne 6 milione, por keto eritrocite jane me te varfra me hemoglobine.
Ndryshime ka edhe ne varesi te gjendjes fiziologjike. Gjate nje nje sforcoje fizike, apo ne kushtet e lartesive mbi 4 000 m mbi nivelin e detit, numri shtohet.
Rreth 66% e eritrociteve eshte uje dhe rreth 33% nje protein e quajtur Hemoglobine.
Hemoglobina eshte nje pigment i kuq, transportues i oksigjenit dhe dioksidit te karbonit. Eshte nje protein globulare me 4 vargje polipeptidike te lidhura me nje grup hem . Luan rol te rendesishem ne mbajtjen e forms se eritrociteve. Tek meshkujt gjenden rreth 16 g hemoglobin, ndersa te femrat 14 g.
Hematokriti eshte vellimi relativ i eritrociteve ne nje mostre te dhene gjaku i shprehur ne perqindje. Vlerat normale te meshkujt jane 40-50% dhe te femrat 35-45%.
Konstantet eritrocitare percaktojne raportet indirekte ndermjet numrit te eritrociteve, nivelit te hemoglobines dhe hematokritit.
–Vellimi korpuskular mesatar ( MCV )- nje indeks qe shpreh vellimin qe ze nje qelize e kuqe.
–Hemoglobina mesatare korpuskulare ( MCH )- matja e peshes mesatare te hemoglobines ne qelizen e kuqe te gjakut.
-Perqendrimi mesatar i hemoglobines korpuskulare ( MCHC )- matje e perqendrimit mesatar te hemoglobines ne qelizat e kuqe te gjakut.
–Gjeresia e shperndarjes se vlerave te eritrociteve ( RDW ) – variacioni i madhesise se eritrociteve.
Leukocitet ( rruazat e bardha ). Jane qelizat e verteta te gjakut, me berthame te rrumbullaket apo me segmente dhe citoplazme pa ngjyre. Leukocitet bejne levizje ameboidale me pseudopode duke shfaqur vetite e tyre fagocituese. Numri i leukociteve qarkulluese normalisht eshte 4 000 – 10 000 per mm3. Ne varesi te moshes, madje dhe ne kohe te ndryshme te se njejtes dite, verehen ndryshime te vogla te numrit te tyre. Rruazat e bardhe klasifikohen ne 5 grupe :
-Neutrofilet – leukocitet mbizoteruese te gjakut periferik, 55 – 65 %. Kane madhesi 9 – 12 µm dhe berthame me 2–5 lobe qe lidhen me njeri-tjetrin me fije te holla kromatine. Neutrofilet e pjekura permbajne ne citoplazmen e tyre dy tipe granulash : granula azurofile dhe granula specifike. Funksioni klasik i ketyre qelizave eshte pjesmarrja ne inflamacion, ato fagocitojne dhe vrasin baktere e mikroorganizma te ndryshem infeksioze.
-Eozinofilet- qeliza te rrumbullakta me diameter rreth 12 µm, te cilat kane berthama me 2 lobe te cilat lidhen me ane te nje fije te holle kromatine. Eozinofilet permbajne granula specifike me nuance portokalli. Keto qeliza luajne rol ne neutralizimin e reaksioneve me origjine alergjike dhe kane veprim destruktiv mbi larvat e disa paraziteve intestinale. Zakonisht jane te pranishme ne sekrecionet nazale te te individeve qe vuajne nga riniti alergjik dhe ne sputumin e te semureve me astme bronkiale.
-Bazofilet- perbejne vetem 0-1% te numrit te leukociteve ne gjakun periferik. Kane madhesi rreth 10µm dhe kane berthama me forma nga me te ndryshmet e cila mbulohet me granula specifike me ngjyre vjollce ( bazofile ). Funksioni kryesor i tyre eshte ai sekretor dhe kane aktivitet te dobet fagocitues.
-Limfocitet- qelizat me te vogla te serise se bardhe me madhesi 6-9 µm (limfocitet e vogla) ndersa limfocitet e medha 9-15µm, zene vetem 3% te limfociteve te gjakut qarkullues. Keto qeliza perbejne 20-40% te leukociteve qarkulluese. Morfologjikisht limfocitet e vogla karakterizohen nga nje berthame e vogel, e rrumbullaket e cila zakonisht ze 90% te tere vellimit te qelizes. Limfocitet ndahen ne 3 grupe:
Limfocitet T– quhen keshtu sepse maturohen ne timus.
Limfocitet B– maturohen ne Bursen e Fabriciusit te shpendet , ndersa te sisoret dhe te njerezit ne vecanti maturohen ne palcen e kockave (Bone marrow ).
Limfocitet Nul – quhen te tille sepse nuk kane asnje prej shenjuesve membranore.
Limfocitet perbejne njesine funksionale te pergjigjes mbrojtese specifike te imunitetit.
Monocitet-jane qelizat me te medha me diameter 12-15 µm dhe zene 5-8 % te leukociteve te gjakut qarkullues. Kane berthame te madhe te vendosur ne pozicion ekscentrik, ne forme fasuleje. Karakteristike e tyre jane pseudopodet qe pasqyronje levizjen e tyre ameboidale dhe funksionin fagocitues. Ne indin lidhor ato shnderrohen ne makrofage indore fiks.
Trombocitet- jane pllakeza te vogla pa berthame, te formuara nga membrana e megakariociteve (qeliza gjigande ) te palces se kockave. Ne gjakun qarkullues jetojne 10 dite dhe kane forme disku te rrumbullaket apo vezak me diameter 2-4µm. numri i tyre luhatet nga 150 000-300 000. Funksioni kryesor i tyre eshte pjesmarrja ne procesin e mpiksjes se gjakut, kur ne rastet e te demtimit tee neve te gjakut ndodh aglutinim I tyre duke formuar “ tapen trombocitare”.
Ne hemograme llogariten edhe parametrat indirekt si:
-Volumi mesatar i nje trombociti –MPV e cila reflekton volumin mesatar te trombocitit ne nje moster te dhene gjaku.
-Shperndarja ne gjeresi e trombociteve-PDW e cila reflekton sa uniforme jane trombocitet ne madhesi .